Blauwe lijn: De hoef is opgetild – Rode lijn: De hoef zet uit onder druk

Elke stap die het paard neemt zet de hoef uit (rode lijn) onder het gewicht van het paard en krimpt hij in als de hoef weer wordt opgetild (blauwe lijn). Hierdoor worden bloed en lymfe in de hoef en het onderbeen rondgepompt. Dit wordt hoefmechanisme genoemd. Een goed hoefmechanisme voorkomt hoefproblemen en blessures en is belangrijk voor de algehele gezondheid van het paard.

De flexibele hoef: Hout of huid
Eeuwenlang dacht men dat de hoef hard en onvervormbaar was, als een blok hout. Hoewel de discussie over de bewegelijkheid van de hoef al in de 19e eeuw begon, werd pas rond 1980 voor het eerst wetenschappelijk aangetoond dat de hoef uitzet onder druk.

De meeste mensen reageren verbaasd als ze horen dat de hoef flexibel is. Als je de hoef bekijkt als een zeer gespecialiseerd soort huid en vergelijkt met je eigen nagel die uit precies hetzelfde materiaal (keratine) bestaat, dan is het makkelijker te begrijpen. De vervorming van de hoef in beweging is groot genoeg om met het blote oog waar te nemen, het gaat alleen te snel om goed te kunnen zien. In de volgende slow motion video van Naturhov.dk is het platdrukken en uitzetten van de hoef in beweging goed zichtbaar.

Ondersteuning van het hart
Op het moment dat de hoef neergezet wordt en onder druk komt van het gewicht van het paard zet de hoefcapsule uit. In het corium ontstaat hierdoor meer ruimte en bloed wordt de hoef ingezogen. Op het moment dat het paard het been optilt zal het volume van de hoef afnemen en het bloed terug omhoog worden gestuwd. Per pas kan zo, afhankelijk van het formaat van de hoef, wel 200 ml bloed per hoef per stap worden rondgepompt.

Door de zwaartekracht zal het bloed de neiging hebben naar beneden te stromen. Daarnaast bevat het onderbeen van het paard bevat nagenoeg geen spieren die mee kunnen werken aan het omhoog stuwen van bloed en lymfe zoals in bijvoorbeeld het been van de mens. Het hoefmechanisme ondersteunt de taak van het hart: bloed rondpompen. Dat is maar goed ook want de afstand tussen hart en hoeven is groot.

Hoefmechanisme stap voor stap
Fase 1  De hoef is opgetild

• De coria van zool en lamellen zijn samengeperst en bevatten weinig bloed

Fase 2  De hoef wordt neergezet

• Het hoefbeen zakt dieper in de hoefcapsule
• De straal maakt meer contact met de grond
• De voorkant van de hoef wordt iets ingedrukt
• De zijkant van de hoef wordt naar buiten gedrukt (2 tot 3 mm)
• De zool wordt plat gedrukt
• Er ontstaat meer ruimte rond het hoefbeen
• De coria vullen zich met bloed

Fase 3  De hoef wordt opgetild

• De hoef veert terug naar de oorspronkelijke vorm.
• De coria worden leeggeperst
• Zuurstofarm bloed wordt naar boven gedrukt

Fase 4  De volgende pas

• Het zuurstofarme bloed dat na eerste stap uit de hoef werd gedrukt wordt bij de volgende pas verder naar boven het been ingepompt

Waarom is hoefmechanisme zo belangrijk?
Het hoefmechanisme is super belangrijk voor de gezondheid van de hoef, de benen en de gezondheid van het paard in het algemeen.

Het hoefmechanisme ondersteunt de taak van het hart: de bloedsomloop. De benen en hoeven van een paard met verminderde bloedsomloop zullen koud aanvoelen en sneller blessures oplopen, hoe goed je warming up ook is. Het verschil in temperatuur tussen benen met normaal en gehinderd hoefmechanisme is mooi te zien op deze thermografische foto van een paard met alleen rechts voor een hoefijzer. De drie onbeslagen benen hebben een normale temperatuur, het beslagen been is koud door de verminderde bloedsomloop en daardoor donkerblauw van kleur.

De pompende werking van het hoefmechanisme is ook van essentieel belang voor het voortstuwen van lymfe in het onderbeen van het paard.

Thermografische opname van een paard, rechtsvoor beslagen

Hoefijzers verminderen de bloedsomloop met 75%. Een lange hoefwand, verkeerde stand of overgroeide steunsels in onbeslagen paarden kunnen ook een verminderd hoefmechanisme en dus verminderde bloedsomloop veroorzaken. Koude hoeven zijn niet normaal! Zeker in de winter is een belemmerd hoefmechanisme en daardoor een verminderde circulatie een echte vorm van paardenleed.

Bij een verminderd hoefmechanisme zullen de cellen in hoef en onderbeen te weinig zuurstof en voedingsstoffen ontvangen en afvalstoffen zullen onvoldoende via bloed en lymfe afgevoerd worden. Voor goede groei van de hoefwand en zool, het voorkomen van brokkelen en scheuren en andere hoef- en beenproblemen zal het onderbeen en de hoef genoeg voedingsstoffen en zuurstof moeten ontvangen.

Er zijn anekdotes over paarden die na lange verwaarlozing een goede bekapping kregen en niet lang daarna donkergekleurde urine produceerden. Het hoefmechanisme was weer op gang gekomen en hierdoor kwamen opgehoopte afvalstoffen vrij.

Het bloed in de hoef speelt ook een rol bij het opvangen van de schok van de landing van de hoef (hemadynamiek). Vloeistoffen neutraliseren schokken. De schokabsorberende kwaliteit van het bloed in de hoef is te vergelijken met de werking van vloeistof of gel die gebruikt wordt in de zolen van sportschoenen.

Een optimaal hoefmechanisme
Een optimaal werkend hoefmechanisme ontstaat door de combinatie van de 5 sleutels voor gezonde hoeven:

Beweging
Zonder beweging geen hoefmechanisme. Een paard zal in het wild vele kilometers afleggen en weinig tijd van de dag stilstaand of liggend doorbrengen. Zo veel mogelijk uren (vrije) beweging zijn essentieel voor elk paard. Vier uur vrije beweging zoals voorgesteld in de Gids voor Goede Praktijken van De Sectorraad Paarden is echt niet genoeg. Paarden die 20 uur lang gedwongen worden stil te staan hebben geen goede doorbloeding van hoeven en benen. Is het koud? Je doet je paard geen plezier door hem stil te laten staan.

Goede bekapping
Een onbeslagen voet met een te lange hoefwand (met draagrand) zal, net als een hoefijzer, het hoefmechanisme belemmeren goed te werken. Steunsels in de juiste stand zijn belangrijk voor de hoefcapsule om na een pas weer terug te kunnen veren. Kort bekapte hoeven met een correcte vorm en gezonde witte lijn hebben een beter hoefmechanisme dan hoeven met lange tenen, contractie, hoge hielen, flare of ondergeschoven hielen.

Voeding
Behalve bekappen is ook de voeding een belangrijke factor in het opbouwen en onderhouden van een goede hoefvorm. Een hoog gehalte aan suiker en zetmeel of een gebrek aan bepaalde bouwstoffen zal het voor het paard moeilijk maken een gezonde, sterke hoef te ontwikkelen. Een hoef met flare, een platte zool, contractie of welke vervorming dan ook zal een verminderd hoefmechanisme hebben.

Gezonde stralen
Een gezonde straal geeft tegendruk aan het hoefmechanisme. Met een goede straal onder de hoef zal het hoefbeen niet te ver doorzakken. Een paard zonder pijn of ongemak in de stralen zal z’n voeten optimaal belasten met als gevolg een maximale bloedsomloop.

Stevige ondergrond
Te zachte ondergrond (zacht zand, stro, zaagsel, zachte bakbodem) is niet bevorderlijk voor de doorbloeding van de hoef. Te harde ondergrond ook niet. Harde, vlakke bodems (asfalt, beton) geven alleen tegendruk aan de rand en straal van de hoef. Fijn grind waar de hoef met de zool in weg kan zakken, stevig grof zand en onregelmatige bodems zijn de ideale ondergronden voor een optimaal werkend hoefmechanisme. Voor optimale stimulans van de hoef en maximaal hoefmechanisme is een gevarieerde ondergrond het beste.