Flare is het naar buiten toe vervormen van de hoefwand. Veel paardenbezitters denken dat de naar buiten uitgewaaierde vorm de normale vorm van de voet is. Helaas: flare is één van de meest veelvoorkomende afwijkingen in de hoeven van het gedomesticeerde paard. Paarden met flare zullen vaak gevoelig lopen op harde bodem. Ze hebben een verhoogd risico op hoefbevangenheid, wittelijn ziekte, en barsten.

Het is belangrijk om flare te herkennen en te begrijpen dat dit een teken is dat de hoef niet in orde is. Daarna is het belangrijk om te weten wat je aan flare kunt doen. Een belangrijk stukje basiskennis voor elke paardeneigenaar!

Hoe kun je flare herkennen?
In een gezonde hoef zonder flare loopt de hoefwand overal recht naar beneden, zowel bij de teen als de kwartieren.

Flare kun je makkelijk herkennen: de hoefwand waaiert naar buiten toe uit. Hoe lager bij de grond hoe sterker de hoefwand uitflared. De vorm van de hoef lijkt op een skischans, een bel, of van die jaren ’70 spijkerbroeken. Je kunt flare voelen door met je hand van boven naar beneden langs de hoefwand te strijken.

Een praktische manier om flare goed te kunnen zien: Hou een recht voorwerp (een vijl, pen of lineaal) langs de hoefwand. Een hoef zonder flare en de rechte lineaal sluiten naadloos aan op elkaar. Tussen een hoef met flare en de lineaal blijft een spleet zichtbaar.

Flare herkennen aan de onderkant
Als je een hoef met flare aan de onderkant bekijkt zul je rond de zool, tussen de zool en de hoefwand, een verbrede witte lijn aantreffen. De witte lijn is soms een groeve, gevuld met vuil (en daardoor niet wit). Als je een opgerekte witte lijn van dichtbij bekijkt zie je streepjes. Dit zijn de epidermale lamellen.

In extreme gevallen (zoals bij hoefbevangenheid) is de witte lijn zo opgerekt dat de ruimte die is ontstaan opgevuld is met een wit wasachtig materiaal. In het engels wordt dit lamellar wedge genoemd vanwege de driehoekige vorm van dit materiaal in een doorsnede van de hoef.

De hoefwand kan niet spontaan weer recht worden, De witte lijn kan namelijk niet halverwege of anderaan weer aangroeien nadat deze is opgerekt of heeft losgelaten. Een nieuwe verbinding moet helemaal vanaf de kroonrand naar beneden groeien. De hoef is wat dit betreft goed te vergelijken met onze vingernagel. Een loszittende nagel zal niet vanzelf weer vastgroeien. Een nieuwe, goed verbonden nagel zal vanuit de nagelriem naar beneden moeten groeien.

Het nieuwste deel van de hoefwand, net onder de kroonrand, geeft aan onder welke hoek de hoef zou groeien als de witte lijn wel goed verbonden was.

De flexibele hoef
We ervaren de hoef als een massief, stevig en hard lichaamsdeel, maar schijn bedriegt. Door de hoef in beweging op video vast te leggen en in slow motion af te spelen is te zien hoe verrassend flexibel en elastisch de hoefwand eigenlijk is. Het materiaal van de hoefwand moet onder druk kunnen uitzetten en inkrimpen voor een goed functionerend hoefmechanisme. Een gezonde, sterke, goed bekapte hoef is prima in staat de enorme hoeveelheid druk die er op uitgeoefend wordt tijdens de beweging op te vangen zonder blijvend van vorm te veranderen. Een gezonde, stevig verbonden hoefwand zal moeiteloos elke stap uitzetten en daarna weer terugveren in de oorspronkelijke vorm.

Flare ontstaat als er te veel druk op de hoefwand uitgeoefend worden om terug te veren in de oorspronkelijke vorm. De hoefwand zal dan permanent naar buiten toe vervormen. De hele hoef kan in z’n geheel flaren of plaatselijk: bij de toon of bij de kwartieren, of alleen aan een kant (asymmetrisch). Conformatie, aanleg, hoefvorm, bekapping en de manier van bewegen en trainen beinvloeden de plaats waar flare ontstaat.

Als een paard druk op de achterkant van de hoef vermijdt zal hier een gebrek aan druk ontstaan en zal de hoef daardoor samentrekken. Dit wordt contractie genoemd en kan gezien worden als het tegenovergestelde van flare.

Van hoefijzers wordt gezegd dat ze de hoef beschermen. Maar waartegen beschermen hoefijzers eigenlijk? Ze beschermen hoeven met een te lange draagrand tegen de te hoge buitenwaarts gerichte druk. Als je naar bovenstaand schema kijkt begrijp je dat het vermijden van uitzetten flare voorkomt maar ook het hoefmechanisme belemmert goed te werken met in veel gevallen contractie als resultaat.

Oorzaken van flare
Mechanische flare – Flare ontstaat door de mechanische krachten die op de hoefwand inwerken als de hoefwand als draagrand gebruikt wordt en dus te lang is gelaten. Als de hoefwand te dun of flexibel is of van buitenaf uitgedund tijdens de bekapping zal er al bij minder hoge druk flare ontstaan.

Metabolische flare – Als de witte lijn verbinding verzwakt is door bijvoorbeeld een te hoog zetmeel en suiker gehalte in het voedsel of insuline intolerantie zal bij minder hoge druk al flare ontstaan. In de praktijk zal flare het resultaat zijn van zowel een metabolische als mechanische oorzaak.

Gevolgen van flare
Flare kan pijnlijk zijn. Druk om een idee te krijgen zelf eens stevig met een lange vingernagel op een hard oppervlak. Als je dan doordrukt klapt de nagel zelfs om met als gevolg een bloeduitstorting onder de nagel. Soortgelijke bloeduitstortingen zie je soms ook in witte hoeven. De hoefwand heeft dan zo hard aan het corium getrokken dat deze is gaan bloeden. Het bloed van de bloeduitstorting blijft onder de hoefwand zitten en groeit mee naar beneden tot de onderrand afslijt of afgevijlt wordt.

Een hoefwand met flare zal niet voldoende naar binnen gerichte druk kunnen uitoefenen. De gevolgen hiervan zijn een verminderd hoefmechanisme en een plattere zool. Paarden zullen hierdoor, zeker op hardere ondergrond, gevoelig gaan lopen (op eieren) of alsof ‘de vering er uit is’.

Daarnaast kan flare leiden tot barsten, spleten en brokkels. Op zich is dat niet zo’n probleem. Het is de natuurlijke manier waarop de hoef het probleem juist probeert op te lossen. Als de hoefwand permanent te lang wordt gelaten kunnen barsten ontstaan die tot in de kroonrand doorlopen. De barsten kunnen geïnfecteerd raken met schimmels en bacteriën. Zelfs met de allerbeste hoefverzorging kan het een flinke tijd duren voordat deze problemen weer opgelost en uitgegroeid zijn.

Hoefbevangenheid is de ergste vorm van flare: De gehele witte lijn is verzwakt, de lamellen zijn geinflammeerd en scheuren in het allerergste geval compleet af.

Trimmen: Het beinvloeden van de krachten die op de hoef inspelen
We kunnen de vorm van de hoef niet direct veranderen door te vijlen of te snijden alsof we beeldhouwen in een blok marmer. Alleen het paard kan (vanaf de kroonrand) een gezonde hoef groeien met een perfect functionerende vorm. Wel kunnen we de vorm van de hoef op een indirecte manier beinvloeden. Door te trimmen kunnen we de krachten die op de hoef inwerken veranderen en verminderen en zodoende vervormingen voorkomen en laten uitgroeien.

Flare voorkomen en verhelpen
Om te voorkomen dat een paard flare krijgt of zorgen dat hij in staat is flare uit te laten groeien zijn een correcte trim en ruwvoer dieet van essentieel belang. Ook de andere sleutels spelen een rol.

1) Trimmen: Vaak, kort en afgerond
Trim paarden regelmatig, maar altijd voordat er flare ontstaat. De hoefwand moet zo kort zijn en zo regelmatig worden bekapt dat er geen dragende rand ontstaat die de hoefwand naar buiten trekt en spanning geeft op de lamellen. Een goed opgezette mustangrol zorgt voor een naar binnen gerichte kracht die de hoefwand onder druk juist tegen de interne structuur aan drukt.

Vijl bij het afronden van de mustangrol aan de buitenzijde nooit hoger dan de onderste 2 centimeter van de hoefwand. Streef ernaar zoveel mogelijk van de dikte van de hoefwand te behouden. De hoefwand mag ook niet te kort worden gevijld, om maximale naar binnen gerichte druk te behouden op het niveau van de zool.

Geef de hoefwand rondom overal gelijke dikte om de krachten die op de hoef inspelen zo gelijk mogelijk te verdelen. Volg bij het bepalen van de dikte de grens tussen de zool en de witte lijn. Op de plaats waar de witte lijn het breedst en meest opgerekt is kan dit tijdelijk betekenen dat er geen hoefwand meer te zien is van onderen.

Kwartierboogjes verlagen de druk op de zijkant van de hoef en zijn hierdoor onmisbaar voor het verhelpen en voorkomen van kwartierflare.

2) Dieet: Veel vezels, weinig suiker en zetmeel
Om de witte lijn sterk en strak te houden is het belangrijk dat paarden op een natuurlijk ruwvoer dieet gehouden worden. Hoe beter het voer aansluit op de eigenschappen van hun spijsverteringsstelsel en metabolisme hoe beter voor de witte lijn. Voer zo weinig mogelijk oplosbare koolhydraten (suikers en zetmeel – graan, biks, melasse, snoep) en zo veel mogelijk vezels, ruwvoer, in zo klein mogelijke porties per dag.

3) Mineralen
Voedingsstoffen die belangrijk zijn voor de kwaliteit, kracht en dikte van de hoefwand en een goede groei kunnen in ruwvoer in te beperkte mate aanwezig zijn. Het beste is om je ruwvoer te laten testen en te laten uitrekenen wat er aan ontbreekt. Als dit te moeilijk is kan een goed hoefsupplement ook heel goed helpen. Let op of alle belangrijke bouwstoffen er in zitten: Lysine, koper, zink, selenium, vitamine E en eventueel biotine. Omega 3 en 6 zijn belangrijk voor de waterafstotende werking en flexibiliteit van de hoef en zitten in de juiste verhouding in vers gras en in lijnzaad(olie).

4) Leefomgeving, klimaat en beweging
Door langdurig in het nat te staan worden veel hoeven zachter. Zachte hoeven flaren sneller. Niet makkelijk te realiseren in het nederlandse klimaat maar het is voor veel paarden belangrijk dat de hoeven een aantal uur van de dag op kunnen drogen. Geef paarden zo veel mogelijk beweging, en toegang tot een gevarieerde ondergrond. Beweging en doorbloeding zijn essentieel voor de gezondheid van de hoef en daarmee een van de sleutels om flare te voorkomen of te verhelpen.

Vijl flare NIET af aan buitenkant
Traditionele hoefsmeden verwijderen flare vaak vanaf de buitenkant. Dit is slechts een cosmetische oplossing en werkt averechts. De hoef ziet er van buiten dan netjes recht uit, maar de witte lijn verbinding is nog steeds opgerekt. Door flare van buiten weg te vijlen en dus te verdunnen en zachter te maken zal de hoef juist meer de neiging krijgen tot flare.

• De hoefwand wordt er door uitgedund en verliest hiermee de toch al verminderde samentrekkende kracht die belangrijk is voor het hoefmechanisme en de concaviteit van de zool. Door flare verschillende achtereenvolgende bekappingen te verwijderen wordt de hoefwand aan de onderrand te dun. Soms gaan hoefsmeden hier in zo ver dat de voorkant van zwarte hoeven wit worden. De gepigmenteerde hoefwand is dan volledig afgevijld. Dit is de hardste buitenste beschermlaag van de hoefwand en die zit er niet voor niets!

• Door flare van buiten af te vijlen verliest de hoef zijn waterafstotende werking. De hoefwand zal zonder deze beschermlaag meer vocht absorberen en hierdoor nog zachter worden. De neiging tot flare zal hierdoor toenemen.

• Door flare van buiten te verwijderen verlies je inzicht in de werkelijke vorm van de hoef. Het maakt het moeilijk de hoef te lezen. Je ziet dus ook niet of de hoef vooruit gaat en sterker wordt.

Het uitgroeien van flare
Zodra de onderrand van de hoefwand kort wordt gevijld en afgerond met een mustangrol zal de verbinding tussen hoefwand en voet een kans krijgen behouden te blijven. Als deze trim elke maand herhaald wordt en het dieet in orde is, zal in ongeveer 5 tot 8 maanden de nieuwe groei van de goed verbonden, rechte hoefwand de onderrand bereiken. Vanaf dat moment zal de zool een mooie holle vorm gaan vertonen en het paard comfortabeler over diverse soorten ondergrond gaan lopen.

Het proces is goed te vergelijken met de transitie die paarden doormaken die net van de ijzers af zijn gekomen. Sommigen lopen al snel zonder problemen. Voor anderen duurt het langer voordat de gevoeligheid verdwijnt. Hetzelfde geldt voor paarden die de overgang maken van langere hoefwand (en flare) naar de kortere hoefwand van de natuurlijke bekapping. Sommigen zullen direct beter lopen als de hoefwand korter wordt gevijld en de trekkracht op de lamellen af is genomen. Andere paarden zullen door een periode van gevoeligheid heen moeten totdat de hoefwand weer stevig vast zit.

Flare uitgroeien kost geduld en een vertrouwen op de natuur. Als je het paard de tijd geeft en je volhoudt zul je zien dat een korte, afgeronde hoefwand uiteindelijk de beste hoeven oplevert: Hoeven zonder flare en een mooie holle zool zullen met gemak over elk soort terrein kunnen lopen.