Lijnzaad wordt vaak aangeraden als belangrijke aanvulling op een natuurlijk ruwvoer dieet voor paarden. Wat maakt lijnzaad zo waardevol? Waarom en wanneer voer je het en hoeveel? In discussies over lijnzaad worden ook bezwaren genoemd. Lijnzaad zou giftig kunnen zijn en mogelijk de vruchtbaarheid verminderen. Zijn die bezorgdheden terecht?

Wat is lijnzaad?
Lijnzaad is het zaad van de olievlasplant (Linum Usitatissimum). Niet te verwarren met de vezelvlasplant die tot dezelfde soort behoort maar geteeld wordt voor zijn vezels.

Wat zit er in?
De glanzend bruine lijnzaadjes bestaan voor 40% uit olie (vet) en ongeveer 58% daarvan is omega-3 vetzuur (alfa-linoleenzuur) en ongeveer 14% omega-6 (linolzuur). Het hoge gehalte aan omega-3 is de hoofdreden waarom lijnzaad een belangrijke aanvulling kan zijn op het paardendieet. Behalve het hoge vetgehalte bestaat lijnzaad voor een kwart uit hoogwaardige eiwitten (waarvan 1% lysine) en voor de rest voornamelijk uit voedingsvezel.
Lijnzaad bevat minder dan 4,5% suiker en zetmeel en kan dus ook (met mate) aan paarden met insuline resistentie en ppid gevoerd worden, mits ze niet te dik zijn.

Omega-3 en omega-6 vetzuren
Omega-3 (alfa-linoleenzuur) en omega-6 (linolzuur) zijn essentiële meervoudig onverzadigde vetzuren die onmisbaar zijn voor talloze lichaamsfuncties. Het woord essentieel geeft aan dat het lichaam deze stoffen niet zelf kan samenstellen uit andere voedingsmiddelen. Ze zullen dus moeten worden aangeboden via het voedsel.

Omega-3 vetzuren zitten niet alleen in lijnzaad maar ook in bijvoorbeeld chia zaad en visolie.
Omega-6 vetzuren komen voor in plantaardige oliën zoals zonnebloemolie, sojaolie en maïsolie.

Omega-3 en 6 vetzuren spelen een belangrijke rol in de regulatie van ontstekingsreacties van het lichaam. Over het algemeen kan gesteld worden dat omega-6 ontstekingsbevorderend werkt en omega-3 juist ontstekingsremmend.

In periodes van ziekte, ontsteking of blessures spelen deze omega’s een belangrijke rol. Omega-6 vetzuren zijn betrokken bij de productie van stoffen die nodig zijn ziekte af te weren. Omega-3 vetzuren zorgen ervoor dat de ontstekingsreactie niet ontstaat ten tijde van gezondheid, als die afweerreactie niet nodig is.

Omega-3 vetzuren zijn verder onmisbaar voor een goed werkend immuunsysteem, gezonde gewrichten, vruchtbaarheid, sterke hoeven, gezonde huid en vacht en talloze andere lichaamsfuncties.

Omega-3 gebrek
Als een paard een tekort heeft aan omega-3 zal de vacht er dof uit zien. De huid kan droog en schilferig zijn. Het paard kan last van jeuk hebben, een verminderde weerstand, artrose-achtige verschijnselen vertonen of andere ontstekingsreacties.

De juiste verhouding
De omega’s moeten in de juiste verhouding in de voeding zitten. De verhouding omega-3 : omega-6 moet ongeveer 1,5:1 tot 3:1 zijn. Een dieet dat deels uit granen bestaat (wat niet aan te raden is) zal rijk zijn aan omega-6 en relatief arm aan omega-3. Ook als er mais- of zonnebloemolie (rijk aan omega-6) toegevoegd wordt aan het dieet kan de verhouding scheef worden getrokken.

In gras zitten voldoende omega-3 en omega-6 vetzuren in de juiste verhouding maar in hooi neemt het gehalte af.

Wanneer lijnzaad voeren?
Een natuurlijk paardendieet gebaseerd op vers gras bevat volop omega vetzuren en heeft de juiste verhouding tussen omega-3 en 6. Als paarden ’s zomers in de wei staan zal er dus geen reden zijn om lijnzaad aan het dieet toe te voegen. Je moet ’s zomers toch al opletten dat je paard niet te dik wordt!  In gedroogd gras (hooi) nemen de vetzuren al snel af. Je doet er goed aan om het dieet van paarden die voornamelijk hooi krijgen aan te vullen met lijnzaad om de ontbrekende omega’s in dezelfde gunstige verhouding aan te vullen.

Hoeveel lijnzaad per dag?
• 100 gram lijnzaad voegt 20ml omega-3 vetzuur toe aan het dagelijkse rantsoen.
• Bij 60 gram per dag kun je al snel een verbetering van de vacht waarnemen.
• 200 gram per dag is voor een gemiddeld formaat paard dat voornamelijk hooi eet een prima hoeveelheid.
• Bij 500 gram per dag zijn geen negatieve bijwerkingen waargenomen maar het is overbodig om lijnzaad in zulke hoeveelheden toe te voegen en mogelijk ook een ongewenste dikmaker.

Is lijnzaad giftig?
Sommige mensen zijn bang dat lijnzaad onveilig is om aan paarden te voeren omdat het de zeer giftige stof blauwzuur (waterstof-cyanide) zou bevatten. Lijnzaad bevat echter geen puur blauwzuur maar wel de stof cyanogenische glycoside. Als de zaadjes tijdens het kauwen openbarsten en deze stof in aanraking komt met het speeksel enzym beta-glycosidase dan wordt deze stof deels omgezet in blauwzuur. De beta-glycosidase wordt echter in de maag weer geneutraliseerd waardoor er uiteindelijk maar zeer kleine hoeveelheden blauwzuur geproduceerd worden. De hoeveelheden zijn in elk geval te klein om problemen te veroorzaken bij paarden. Om je nog verder gerust te stellen: Er is geen enkel geval bekend van blauwzuur-vergiftiging bij paarden.

Koken of niet?
Vanwege de angst voor blauwzuur wordt lijnzaad vaak gekookt. Helaas verdwijnen tijdens het koken juist de zo waardevolle omega-3 vetzuren. Het slijm van gekookt lijnzaad zou een zand afdrijvende werking hebben op de darmen. Daarvoor kun je het nog steeds gebruiken natuurlijk.

Heel of gemalen?
Ongemalen lijnzaadjes (hele zaadjes) worden soms gemist tijdens het kauwen en komen dan mogelijk onverteerd weer in de mest naar buiten. Het beste kun je lijnzaad vers gemalen voeren. Koel en donker bewaard zullen de omega vetzuren een week behouden blijven. Malen gaat prima in een koffiemolen.

Gestabiliseerd lijnzaad
Lijnzaad dat tot 150 graden in een oven verhit is en daarna gemalen wordt gestabiliseerd genoemd. Tijdens dit proces gaan de omega-3’s niet verloren en zijn ze na een maand vrijwel onverminderd in het product aanwezig. Als je gestabiliseerd lijnzaad koopt bestaat de kans dat dit al maanden eerder geproduceerd is. Informatie in hoeverre de omega vetzuren achteruitgaan in de loop van de tijd heb ik nergens kunnen vinden.

Waarom niet gewoon lijnzaadolie voeren?
Ook in de olie blijven de omega-3 vetzuren niet eeuwig bewaard. Zeker niet als de olie tijdens vervoer te warm is geworden. Daarbij heb je geen idee hoe lang geleden de lijnzaad geperst is. Hetzelfde probleem bestaat met balancers of andere supplementen die claimen een bron van omega-3 vetzuren te zijn. Er is geen garantie dat die vetzuren er nog inzitten tegen de tijd dat je paard het product eet. Vandaar dat je het beste de lijnzaad rauw en vers gemalen kunt geven.

Positieve invloed van lijnzaad op zomereczeem
In 2002 onderzocht de Canadian Journal of Veterinary Research de invloed van lijnzaad op zomereczeem. Ze voerden de deelnemende paarden dagelijks een halve kilo gemalen lijnzaad per 500 kilo lichaamsgewicht. De studie duurde 42 dagen en in die periode werden er geen negatieve bijwerkingen opgemerkt terwijl de lijnzaad rauw gemalen in een relatief hoge dosis. De conclusie van het onderzoek was dat lijnzaad een positief effect had op zomereczeem: Het huidletsel en de ontstekingsreactie van de huid op het gif van culicoide mugjes was verminderd.

Fyto-estrogeen
In sommige bronnen wordt vermeld dat lijnzaad een fyto-estrogeen is en dat het daarom vermeden zou moeten worden bij fokdieren omdat de vruchtbaarheid negatief beïnvloed zou kunnen worden. Het is inmiddels bewezen dat lijnzaad de vruchtbaarheid niet verstoort, in tegenstelling tot andere fyto-estrogenen zoals soja. Sterker nog, omega-3 schijnt een belangrijke rol te spelen bij de voortplanting.

Samengevat
Ongekookt en vers gemalen lijnzaad is een veilige, smakelijke en onmisbare aanvulling van omega-3 vetzuur op het natuurlijke ruwvoer dieet voor paarden. Bon appetit!