Het oudste hoefijzer?

childeric7

Een roestig stuk ijzer in een graftombe. Was het een deel van een hoefijzer of een ander gebruiksvoorwerp?

Stel je voor: Je vindt een oude graftombe met daarin een schat met gouden sieraden, paardenskeletten en een stuk roestig oud ijzer met 4 gaten… Natuurlijk zou je een gat in de lucht springen bij het zien van al het goud en edelstenen, maar ik als ‘hoefnerd’ zou ook zeker het roestige stuk ijzer niet laten liggen en zou me afvragen: ‘Zou dit het alleroudste hoefijzer zijn dat ooit gevonden werd?’

Op 27 mei 1653 werd de archeoloog Jean-Jacques Chifflet (1588–1660) bij de opgraving betrokken van de graftombe van koning Childerik I, onder de Sint-Brixiuskerk te Doornik. Wat hij aantrof in de geopende tombe waren 21 geofferde paarden, een complete wapenrusting, gouden munten, juwelen en een gouden stierenkop. Daarnaast werd er een paardentuig gevonden, versierd met meer dan 300 gouden decoraties met edelstenen in de vorm van bijtjes (of zijn het bloemen?). Ook vond Chifflet een stuk ijzer waarvan hij vermoedde dat het een stuk van een hoefijzer was…

De man in het graf, Childerik, leefde van ongeveer 436 – 481 n.C. en was aangesteld als koning door de Romeinen. Deze periode van de geschiedenis (‘Dark Ages’ of vroege middeleeuwen) is niet heel veel over bekend maar Childerik’s slechte reputatie heeft hem vele eeuwen overleefd: In de Wikipedia staat dat hij op een zeker moment door zijn volk verstoten werd omdat hij zich zo vaak vergreep aan vrije en adellijke vrouwen dat dit niet meer werd getolereerd.

childerc-224Chifflet tekende en beschreef de vondst in het boek Anastasis Childerici I. Dit boek is de geschiedenis ingegaan als het allereerste wetenschappelijke archeologische boek. Op pagina 224 staat een illustratie van een hoefijzer zoals Chifflet het roestige voorwerp reconstrueerde.

Het archeologische museum van Doornik heeft een van de in het graf gevonden paarden skeletten tentoongesteld. Het is een klein formaat paard. De schat en het hoefijzer zijn daar niet aanwezig. De dames van het museum vertelden me dat de schat aan Lodewijk XIV was geschonken en bewaard was in het Cabinet de Antiquités (nu de Bibliotheque Nationale in Parijs) maar dat helaas de meeste gouden voorwerpen gestolen en daarna vermoedelijk omgesmolten zijn.

Op mijn vraag waar nu het alleroudste hoefijzer was wisten ze het antwoord niet.

Op internet speurde ik verder, want ik wilde weten waar dit ijzer was gebleven. De dieven die het goud hebben gestolen zouden toch geen interesse hebben gehad voor een roestig stuk ijzer?

childeric6In het boek Horse shoes and horse shoeing vond ik het antwoord. Om het hoefijzer te vinden hoefde ik niet naar Parijs te gaan want Chifflet schreef: ‘Het [stukje hoefijzer] was zo aangevreten door roest dat toen ik de vier nagelgaten schoonmaakte met een spijker het verrotte ijzer in kleine stukjes uit elkaar viel en het daarna alleen gedeeltelijk gerestaureerd kon worden.’

In 1787 was de wetenschapper Douglas, net als ik, op zoek naar het ijzer maar was het niet langer in het kabinet aanwezig. Douglas en anderen hebben Chifflet’s theorie dat het stukje ijzer van een hoefijzer afkomstig zou zijn in twijfel getrokken. Ten eerste omdat Chifflet niet aanwezig bleek te zijn geweest bij het openen van de tombe en omdat het stukje zo roestig was dat het als poeder uit elkaar viel zodat het net zo goed iets anders zou kunnen zijn geweest. In geen enkel ander graf van de Franken is daarna weer een hoefijzer aangetroffen. Pas vanaf de 9e eeuw zijn er hoefijzers gevonden waarvan met meer zekerheid gesteld kan worden dat het om hoefbeslag ging dat met nagels onder paardenhoeven werd bevestigd.

Het hoefijzer is een uitvinding van 1200 tot 1600 jaar geleden. En hoewel de mens inmiddels op en neer naar de maan is geweest en medicijnen heeft uitgevonden tegen de meeste ziekten waar de gemiddelde persoon in de middeleeuwen aan bezweek is er op het gebied van standaard hoefverzorging weinig veranderd of nieuws uitgevonden.

Ik hoop dat er in de komende tijd genoeg kennis verzameld en gedeeld zal worden zodat de middeleeuwse behandeling van onze paarden zal eindigen. Een mentaliteitsverandering is nodig  gebaseerd op heldere inzichten in de werking, functie, groei en behoeften van de hoef (en het paard) die oplossingen uit de Dark Ages overbodig zullen maken.

 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *