Er zijn geen zoogdieren te vinden die niet op één of meer kussens lopen. De straal is het kussen onder de voet van het paard. De straal is een speciaal soort dik eelt en is essentieel voor de werking van de hoef en het comfort van het paard. Hoefproblemen en kreupelheden kunnen worden veroorzaakt door rotstraal (of straalziekte). Het voorkomen en verhelpen van problemen met de straal is een belangrijke taak van iedereen die een paard verzorgt.

Gezonde stralen
Stralen komen voor in verschillende vormen en maten. Een gezonde goed ontwikkelde straal bedekt minimaal 2/3e van de lengte van de hoef en is breed aan de achterkant bij de hiel. Een gezonde straal heeft een wasachtig gelige kleur in witte hoeven, en is grijs in zwarte hoeven. Een gezonde straal voelt aan als autoband: hard maar toch flexibel en onverslijtbaar. Het midden van de straal hoort in het midden geen diepe groeve te hebben maar een oppervlakkig kuiltje!

De straal groeit van binnen naar buiten en wordt door beweging en contact met de grond steeds compacter en harder. De buitenste laag is het meeste vereelt, de onderliggende lagen zijn zachter en nog niet hard en sterk genoeg om in contact te komen met de invloeden van buitenaf. De straal vervelt onmerkbaar of in laagjes net zoals de zwilwrat die uit eenzelfde type weefsel bestaat.

Functie van de straal
De straal hoort stevig in contact met de grond te staan en is bedoeld om gewichtdragend te zijn. Alleen dan kan de straal z’n belangrijke rol in het hoefmechanisme en de schokdemping vervullen. De straal geeft tegendruk aan de enorme krachten die op de hoef inwerken tijdens de beweging. Als de straal niet stevig op de grond staat zakt het hoefbeen steeds een beetje verder door richting de grond. Daarnaast zorgt de straal ervoor dat het paard niet uitglijdt. Met de straal voelt het paard de ondergrond en dus waar hij loopt.

• Schokabsorptie
• Tegendruk (hoefmechanisme)
• Grip
• Tastzin

Er zijn drie mogelijke oorzaken waardoor de straal niet op de grond staat: De straal is aangetast door rotstraal, de hoefwand is te lang gelaten of de hoef is beslagen. In alle drie de gevallen zal het grootste deel van het paardengewicht worden gedragen door de hoefwand (in het engels ‘peripheral loading’) die hier niet op berekend is. Het paard hangt dan als het ware aan de lamellen, die hier niet sterk genoeg voor zijn. In een goed functionerende hoef zal de gehele onderkant van de hoef (zool, straal en hoefwand) dragend zijn op het moment dat het paard z’n volle gewicht er op zet.

Drie (bloederige maar inzichtelijke) Youtube filmpjes van de Swedish hoofschool demonstreren het belang van de straal in een opstelling met een doorgezaagde kadaverhoef. Deze videos gaan niet specifiek over de straal maar tonen aan wat er met de hoef gebeurt als de straal niet op de grond staat.

In de videos wordt de hoef belast met hetzelfde gewicht als van een paard in beweging. Bij gebrek aan tegendruk van de straal kan het hoefbeen breken en de lamellen afscheuren (het moment van ‘founder’, hoefbevangenheid).

Coffin Bone Surprise
Final proof 1
Final proof 2

Rotstraal
Stralen kunnen ziek worden door besmetting met bepaalde schimmels en bacteriën (o.a. Candida Albicans en Spherophorus neaophorus, Fusobacterium necrophorum) die overal voorkomen in de natuur: in aarde, modder en in het darmkanaal, in mest. Stralen van paarden met een verminderde weerstand kunnen door deze microorganismen binnengedrongen en aangetast worden. Het straalweefsel wordt dan sneller weggevreten dan het lichaam nieuw weefsel aan kan maken. Dit proces van afstervend materiaal en bacteriëen en schimmels veroorzaakt een typische verotte geur en vies zwart materiaal. De straal zal er rommelig uit gaan zien, met gaten, vochtige diepe groeven en holtes waar je hoevenkrabber of je vinger diep in kan verdwijnen. De straal kan sponzig en zacht aanvoelen en kan zelfs na verloop van tijd gedeeltelijk of grotendeels verdwijnen.

Rotstraal herken je aan:

• Vieze geur
• Diepe middengroeve
• Loshangend materiaal
• Nattig of sponzig structuur
• Zwart of juist wit spul dat je los kunt krabben
• Weggevreten delen, aangetast weefsel

Rotstraal is zo gewoon dat de meeste paardeneigenaren niet eens weten hoe een gezonde straal eruit ziet! 80 tot 90% van de nederlandse paarden heeft er regelmatig of zelfs chronisch last van. Op de meeste anatomische tekeningen staat de middengroeve aangeduid als onderdeel van de voet. Helaas is middengroeve een symptoom van een zieke straal, en geen onderdeel van de anatomie van de hoef.

Behalve via de middengroeve kan rotstraal ook vanaf de zijdelingse groeven de straal binnendringen tussen de huidlaagjes van de straal. De infectie tast de diepere onrijpe lagen aan. Hierdoor wordt het normale proces van vervellen van de straal verstoort.

De rotstraal groeit vervolgens vanaf het oppervlak naar boven en naar binnen en kan zelfs tot in de haarlijn doorwoekeren. Rotstraal kan ook in het dieper gelegen digitale kussen doordringen.

Oorzaken van rotstraal
Rotstraal houdt van een zuurstofarme, donkere en vochtige omgeving. Hoewel rotstraal in de winter vaker voorkomt dan ’s zomers kunnen paarden er ook met droog weer last van hebben omdat de veroorzakers van rotstraal zelfs kunnen overleven zonder vocht.

Vuile stallen zijn een broedplaats voor rotstraal. Candida komt van nature voor in mest. Bestanddelen in urine verweken de stralen en maken ze extra vatbaar voor infecties. Schimmels en bacteriën houden van zaagsel omdat dit een hoge zuurgraad heeft. Ook vochtige stro en rubber matten zijn een perfecte leefomgeving. Een hoge zuurgraad (pH) van de wei kan een rol spelen in de mate waarin paarden last hebben of niet.

Het ene paard zal meer/vaker/hardnekkiger last hebben van rotstraal dan het andere. Dit ligt aan verschillende factoren:

• Weerstand van het paard
• Zuurgraad van het lichaam
• Zuurgraad van de bodem
• Voeding
• Mineralen
• Beweging
• Bekapping

Paarden op een ruwvoer dieet met laag suiker gehalte zullen minder last hebben van rotstraal dan paarden op een graan en suiker dieet. Een gebrek aan bepaalde mineralen of een mineraal onbalans kan een rol spelen. Rotstraal kan een symptoom zijn van een veelvoorkomend gebrek aan koper en zink. Een hoog ijzergehalte in het drinkwater kan hiervan mede de oorzaak zijn.

Een goede bekapping en veel beweging houdt de bloedsomloop op gang. Een goed doorbloede voet is warmer, gezonder, droger en minder bevattelijk voor ziektekiemen. Daarbij kan een goed bekapte hoef zichzelf beter schoon houden. Vuil valt er vaak vanzelf uit.

Rotstraal = pijn
Veel mensen denken dat paarden niet veel last hebben van rotstraal. Dit komt doordat met de rotstraal het weefsel verdwijnt en zo de druk van de straal op de ondergrond wegvalt. Maar druk er maar eens stevig in en je paard zal wel degelijk een pijnreactie geven.

Rotstraal en overgroeide steunsels
Bij sommige paarden met rotstraal zie je dat de steunsels sneller gaan groeien. Misschien komt dit doordat de onderliggende levende huid (corium) gestimuleerd wordt om extra snel nieuw weefsel aan te maken en blijft dit niet beperkt tot de straal alleen. In Nederland krijgen de paarden door de zachte bodem weinig de kans om de steunsels zelf af te slijten. Te hoge/lange steunsels of steunsels die over de zool heen groeien belemmeren het hoefmechanisme. Hou de steunsels goed bij als je zelf bekapt, of hou in de gaten of jouw bekapper ze goed wegsnijdt. Overgroeide steunsels worden soms aangezien voor zool. Kijk goed naar de onderkant van de hoef van je paard en verzeker je ervan dat deze er uit ziet zoals beschreven in Anatomie 2 – De onderkant van de hoef.

Ernstige gevolgen van langdurige straalziekte
Om pijn in de achterkant van de hoef te vermijden zullen paarden gaan toonlanden. Door de toegenomen druk aan de voorkant zal de teen langer worden. Door het gebrek aan druk aan de achterkant zullen hoge hielen en contractie ontstaan. De schokabsorptie en hoefmechanisme nemen af en de hoef vervormt. Door de hoge hiel zal de onderste rand van het hoefbeen niet langer parallel aan de grond staan maar met de teen naar beneden wijzen (‘rotatie’). Het proces van vervorming gaat zo geleidelijk dat de meeste mensen het niet in de gaten hebben. (Neem foto’s!)

Rotstraal kan in de loop van de tijd heel veel grote problemen veroorzaken. Na een langere periode van rotstraal kan het paard ‘ineens’ kreupel worden. De link tussen de straalinfectie en bijvoorbeeld hoefkatrolonsteking en de rol die rotstraal speelt bij hoefbevangenheid is voor velen moeilijk te begrijpen. “Hij had al jaren rotstraal en hij was nooit kreupel…”

Er zijn inmiddels mensen die rotstraal zien als het grootste probleem dat paarden met hun hoeven kunnen hebben! Het klinkt misschien heel extreem, maar er zit een kern van waarheid in.

Teenlanden, verminderde schokabsorptie, verminderd hoefmechanisme, hoge hielen, rotatie van het hoefbeen en contractie kunnen allemaal tot kreupelheid leiden waarop een paard definitief wordt afgekeurd of afgemaakt. En in al die fatale aandoeningen kan rotstraal een rol hebben gespeeld. Tijd dus om met die stralen aan de slag te gaan!

Het genezen van rotstraal
Er zijn veel producten en middelen tegen rotstraal. Sommigen werken beter dan andere. Het is vooral belangrijk dat je de behandeling doorzet. Dus niet even een paar dagen behandelen en dan weer opgeven, maar elke dag heel goed schoon en droog maken, met de haardroger op stand 1 en dan behandelen. Hou vol, tot het laatste beetje rotstraal is verdwenen en een hele nieuwe gezonde straal is gegroeid. Een maand lang elke dag behandelen is bij een flinke infectie echt het minimum!

Beter dan van buitenaf rotstraal bestrijden is om te kijken wat je kunt veranderen in de leefwijze, leefomgeving en dieet van je paard. Als alles bij het oude blijft zal de rotstraal binnen korte tijd weer terug zijn.

Als de rotstraal geneest zal allereerst zal de stank verdwijnen. De middengroeve zal sluiten en ziek en dood weefsel loslaten. De nieuwe straal die eronder groeit zal de juiste kleur en hardheid hebben. Na een maand kan er een nieuwe straal gegroeid zijn die wel gezond is maar nog niet maximaal uitgehard.

Zodra het paard meer comfort in de hiel heeft zal het paard hopelijk weer op de hiel gaan landen en zal de hiel zich gaan verlagen en verbreden. Als de zijdelingse groeven minder diep worden weet je dat de hoeven een positieve verandering aan het doormaken zijn. Dit deel van het genezingsproces kan langere tijd kosten. Een rotstraalvrije hoef die goed bekapt wordt (lage hiel / korte teen) heeft een goede kans om de correcte vorm en functie terug te krijgen.

In de straal snijden of niet?
Traditionele hoefverzorgers snijden de straal meestal in een nette vorm. Hiermee wordt de beste beschermlaag weggesneden en het zachtere weefsel onthuld. In de nieuwe visie op hoeven wordt de straal terughoudender benaderd. Gezond materiaal wordt niet verwijderd. Alleen loshangende flapjes en delen waaronder infectie zich kan schuilhouden worden voorzichtig weggesneden of geknipt. Zodra je een product gebruikt dat werkt zal aangetast weefsel vanzelf loslaten.

Producten
Goede producten:

• 50/50 mix antibiotica zalf en voetschimmel zalf (1% Clotrimazole)
• White Lightning of Oxine
• Silvetrasol
• Colloidiaal Zilver
• No Thrush

Schadelijk of werkt niet:

• Zwarte teer
• Chloor
• Producten met agressieve oplosmiddelen

Mijn eigen ervaring met rotstraal
Mijn paarden staan op dit moment in een erg natte wei met hoge pH waarde. Ze lopen veel door diepe modder maar hebben ook toegang tot een pad met gravel. Ze zijn goed bekapt. Ze staan 2 uur per dag op stal om op te drogen en hooi te eten, verder staan ze altijd buiten. Ze komen vrijwel nooit in aanraking met mest of urine. Sinds ze bijna altijd buiten lopen en ik de voeding en mineralen geoptimaliseerd heb volgens de ideëen van dr.Kellon hebben ze geen rotstraal meer. Twee van mijn 4 paarden hebben wel last van weke huid op de hoefballen. Eén van de vier heeft een diepe middengroeve omdat hij vroeger chronisch rotstraal heeft gehad. Ik weet niet of deze spleet ooit nog echt dicht zal groeien. Zelfs zonder infectie blijft het een zwakke plek.

Jou ervaring met rotstraal
Samengevat kun je zeggen: Geen straal, geen paard. Groei een gezonde straal onder die hoeven! Heb jij een paard met rotstraal en wil je de behandeling en genezing delen met anderen? Stuur foto’s van voor en na de behandeling met beschrijving van het proces en de producten die je gebruikte naar (info@) paardenhoeven.info.

Meer informatie

Hoofrehab.com
Heikebean.com

Artikelen over de anatomie van de hoef:

Anatomie deel 1 – De binnenkant van de hoef
Anatomie deel 2 – De onderkant van de hoef
Anatomie deel 3 – De buitenkant van de hoef
Anatomie deel 4 – De achterkant van de hoef
Stralen, de kussens van de hoef
Steunsels
Groei en verbinding van de hoef