Straalkanker is een vrij zeldzame aandoening die kan voorkomen in de straal, de steunsels, de hoefballen en, in ernstige gevallen, zelfs de zool en hoefwand kan aantasten. Straalkanker kan in één of meer hoeven tegelijk voorkomen.

Vroeger dacht men dat straalkanker een soort kanker was (woekerende celgroei), maar dit idee is inmiddels achterhaald. Straalkanker is een anaerobe infectie (groeit zonder zuurstof) van het weefsel in de hoef dat hoorn produceert.

In het engels heet de ziekte geen ‘cancer’ maar ‘canker’. In het nederlands is er geen apart woord voor deze hoefziekte en wordt het, misschien wat verwarrend, straalkanker genoemd.

Niemand weet precies welke bacteriën deze infectie veroorzaken, maar dierenartsen denken dat het een soortgelijke micro-organisme is dat voetrot veroorzaakt bij schapen.

Dit micro-organisme zorgt ervoor dat het weefsel dat normaal gesproken gezond hoorn aanmaakt ‘hypertroof’ wordt. Dit betekent dat er meer, maar abnormaal hoornmateriaal (keratine) aangemaakt wordt. Onder de zieke plekken van de hoef is de lederhuid niet langer beschermd door gezond hoorn maar in plaats daarvan bedekt met een zachte en ongestructureerde laag die geen bescherming biedt. En dat is natuurlijk pijnlijk.

Doordat de micro-organismen zich vermenigvuldigen kan de infectie zich verspreiden naar aangrenzend weefsel. De zieke plek van de hoef wordt dan steeds groter.

Disclaimer De auteur van dit artikel, Heleen Davies is geen dierenarts. Op de website paardenhoeven.info verzamelt zij informatie uit diverse bronnen en andere talen om dit vervolgens in begrijpelijk nederlands beschikbaar te maken voor belangstellenden. De informatie in dit artikel en deze website is geen vervanging voor informatie van een dierenarts of hoefspecialist.
Het doel van deze informatie is om paardenhouders te helpen problemen te voorkomen en beginnende problemen te herkennen zodat er eerder een dierenarts geconsulteerd zal worden.

Een diagnose…
Het is voor elke paardeneigenaar belangrijk om straalkanker te kunnen herkennen. Alleen een dierenarts mag een diagnose stellen, maar degene die dagelijks voor het paard zorgt zal toch degene zijn die de dierenarts moeten bellen…

Hoewel de meeste hoefspecialisten straalkanker zullen herkennen is het beter als je het zelf herkent bij het allereerste symptoom dat je waarneemt. Tegen de tijd dat je smid komt voor het hoefonderhoud kan de ziekte misschien wel 8 weken de tijd gehad om voort te woekeren zonder dat er actie is ondernomen…

Naast het herkennen van symptomen kan de dierenarts ook een biopsie doen om de diagnose te stellen. In het laboratorium kan een stukje weefsel op kweek worden gezet om vast te stellen of het inderdaad straalkanker is.

Symptomen herkennen
Straalkanker herken je aan wittig, lichtbruin of grijzig spul dat nat en sponzig aanvoelt, een beetje als quark. Het materiaal kan een soort bloemkoolachtige structuur hebben en het daaronder gelegen weefsel gaan bloeden als je het aanraakt of schoonmaakt.

Straalkanker kan voorkomen in de zachtere soorten hoorn van de hoef en de meest vochtvasthoudende plaatsen zoals in de zijdelingse straalgroeven, de middengroeve van de straal, en de hoefballen. Soms verspreidt straalkanker zich zelfs naar onderdelen van de hoef waar normaal gesproken harder hoorn groeit zoals de zool en de steunsels en zelfs de hoefwand.

Het paard zal, als de zieke plek groter wordt, kreupel gaan lopen. Bij een vergevorderde infectie kan de hoef warm aanvoelen, de koot kan dik worden en de kroonrand opgezwollen.

Zie je iets vreemds in of rond de straal van je paard of bloedt de straal bij het uitkrabben, maak dan direct een afspraak met je dierenarts!

Oorzaken van straalkanker
Straalkanker komt niet heel veel voor. In diverse diergeneeskundig bronnen wordt een link gelegd tussen onhygiënische huisvesting van paarden en straalkanker, hoewel ook in schone stallen paarden deze aandoening hebben gekregen.

Ook wordt er een link gelegd tussen hoge hielen en overgroeide steunsels en straalkanker. Als de achterkant van de hoef niet goed wordt gebruikt en de straal niet optimaal wordt belast zal dit gebied meer bevattelijk worden voor problemen. Diverse hoefspecialisten merken een relatie op tussen chronische rotstraal en het ontstaan van straalkanker.

In onderzoek naar straalkanker zijn proeven gedaan waarvoor hoeven werden ingepakt met mest waarin zich de bacteriën bevonden waarvan vermoed werd dat zij de ziekteveroorzakers waren, maar zonder succes: De testpaarden in de proeven ontwikkelden geen straalkanker.

In diverse artikelen wordt een link gelegd tussen de leefomstandigheden van het paard en de kans om straalkanker te krijgen. In het bijzonder paarden die weinig beweging kregen en op stal stonden leken meer risico te lopen dan paarden die buiten stonden en veel beweging kregen.

Er zijn ook gevallen van straalkanker bekend waarbij de ziekte werd veroorzaakt door een auto immuun ziekte.

Behandelen van straalkanker door de dierenarts
Het behandelen van straalkanker is niet eenvoudig en tijdrovend.
Een behandeling kan bestaan uit:

1. Snijden
Onder verdoving wordt het aangetaste weefsel weggesneden. Het wegsnijden mag niet  te diep gebeuren omdat dit als risico geeft dat de ziekte zich dieper naar binnen verspreidt. Als alternatief voor wegsnijden wordt kanker soms ook in 2 of 3 sessies weggevroren met vloeibare stikstof of wordt laserbehandeling toegepast.

2. Schoon en droog houden
Straalkanker groeit het liefst in vochtige omstandigheden. Een hoef met kanker moet daarom zeer droog en schoon gehouden worden.

3. Uitwendig behandelen
Na het wegsnijden wordt straalkanker op de aangetaste plaatsen behandeld met medicatie. Verschillende antibiotica, desinfectiemiddelen en nu ook chemotherapie worden hiervoor gebruikt. Er is geen enkel middel dat in alle gevallen garantie geeft op genezing. Na het aanbrengen van zalf of gaasjes gedrenkt in vloeibare medicatie wordt de hoef met verband ingepakt.

4) Inwendige medicatie
Prednizon is een middel dat gebruikt wordt om de ontsteking van binnenuit te onderdrukken.

Natuurlijke behandeling
Straalkanker kan ook op natuurlijke wijze behandeld worden. Bij een natuurlijke aanpak wordt niet alleen naar de straalkanker zelf gekeken maar krijgt de algehele gezondheid van het paard aandacht. Ontgiften en weerstand verhogen zijn een belangrijk onderdeel van de behandeling. Er zijn verschillende kruiden die hierbij worden ingezet zoals kleefkruid en brandnetel.

Wegsnijden blijft onderdeel van de aanpak. Natuurlijke en alternatieve middelen die worden ingezet voor de behandeling van buitenaf zijn onder andere (manuka) honing, lavendel olie, honing met cayenne peper en ciderazijn met kopersulfaat. Voor het goed uitdrogen kan diatomeëenaarde worden ingezet.

Bespreek het inzetten van alternatieve middelen met een dierenarts en ga niet zelf experimenteren.

Verder zal beweging een belangrijk onderdeel zijn van de natuurlijke aanpak. De hoef zal goed doorbloed moeten blijven om te kunnen genezen. Bij weidegang zal de hoef elke dag zeer goed ingepakt moeten worden om droog en schoon te blijven.

Tips om de hoef in te pakken bij weidegang
Stichting paard in Nood gaf enkele handige tips om de hoef in te pakken voor in de wei:
Verbind de hoef met verband. Maak een zooltje van kokosmat in hoefvorm (van een hanging basket) om als demping/stootkussen te dienen. Plak dit met watervaste duct tape over het verband. Vouw daar dik vijverfolie omheen en tape dit vast met duct tape. Omdat de hoef gaat zweten moet het  zooltje dagelijks vervangen worden.

Ook wegwerpluiers zijn geschikt om vochtabsorberende zoolbeschermers van te maken. Het handigste manier om de luier onder de hoef te bevestigen is door 2 zooltjes over elkaar te gebruiken. Het eerste zooltje mediaal/solear/lateraal vast tapen (haren vrijlaten natuurlijk) en het tweede zooltje over de hoefballen/solear/dorsaal. Dan de teen nog eens versterken en een keer rondom tapen ter versteviging. Minimaal 1x per dag vervangen.

Als het paard ’s nachts op stal wordt gezet kan een “luchtig” zooltje van nepgrasvloerbedekking (iets groter dan de hoefvorm) onder de hoef vastgeplakt worden met tape. Laat de achterkant open zodat er lucht bij de zool kan komen.

Hoe lang duurt het?
Sommige paarden reageren snel op een behandeling, anderen langzaam. Het kan enkele weken tot maanden duren voordat het paard genezen is. Zolang niet al het zieke weefsel is verdwenen bestaat het risico dat de ziekte zich weer verder verspreidt.

Voor een succesvolle behandeling van straalkanker is het noodzakelijk dat de eigenaar, de hoefspecialist en de dierenarts nauw met elkaar samenwerken. De belangrijke factor in het herstel is de dagelijkse verzorging en behandeling van de eigenaar.

Voorkomen van straalkanker?
Voorkomen van ziektes is natuurlijk altijd beter dan genezen. Of je straalkanker kunt voorkomen is een vraag die tot hevige discussies leidt.

De Amerikaanse veearts en hoefdeskundige Tomas Tesky zegt dat straalkanker, voor zover hij weet, nooit aangetroffen is in de hoeven van wilde paarden.

Tesky: “Canker is a type of growth/response to injury/response to something very wrong in the horse’s environment. Therefore, like any other disease, it wouldn’t be showing up if all was well with feed and environment and cleanliness and movement and grooming of the hooves, if necessary.”

Vrij vertaald: Straalkanker is een type weefselgroei als reactie op iets dat er niet klopt in de leefomstandigheden van het paard. Straalkanker, net als elke andere ziekte zou niet voorkomen als alles in orde was met de voeding, de omgeving, de hygiëne en de mate waarin het paard beweegt en de eventuele hoefverzorging.

Vanuit de optiek van natuurlijke hoefverzorging zal de kans dat een paard straalkanker krijgt minimaal zijn als het paard gezond is en zijn hoeven in perfecte conditie zijn.

Voor optimale gezondheid zal het paard natuurlijk en mineraalrijk voedsel moeten krijgen, veel vrije beweging en een natuurlijke, schone en stressvrije leefomgeving.

Gezonde hoeven hebben geen vervormingen zoals flare, contractie of ondergeschoven hielen. De straal is vrij van rotstraal en heeft geen diepe middengroeve en staat stevig in contact met de grond. De hoef wordt in conditie gehouden door zeer regelmatig te bekappen op een anatomisch correcte manier. Daarnaast komen de hoeven dagelijks in contact met een gevarieerde en harde ondergrond.

In een zeldzaam geval kan het paard straalkanker krijgen ondanks dat er alles aan gedaan lijkt te zijn om zijn gedomesticeerde levensomstandigheden zo natuurlijk mogelijk te maken.

Je kunt je altijd afvragen of er nog kleine dingen zijn die nog beter kunnen. Misschien kan de hoefvorm nog optimaler zodat het hoefmechanisme beter functioneert. Misschien kan de hiel toch nog iets lager of de straal toch nog iets gezonder. Misschien zijn er mogelijkheden om de hoeven van je paard in de natte seizoenen vaker goed op te laten drogen. Of je kunt je afvragen of er bepaalde voedingsstoffen ontbreken in de nieuwste lading hooi.

Omgevingsfactoren kunnen een invloed hebben zonder dat je het weet, denk bijvoorbeeld aan vervuiling van de grond of het grondwater, of invloed van hoogspanningsmasten.

Ook weer en klimaat kunnen de vatbaarheid voor straalkanker verhogen. In Florida (de ideale habitat voor krokodillen… :-) worden elk jaar in de natte maanden duidelijk meer paarden in klinieken behandeld tegen straalkanker dan de rest van het jaar.

We doen allemaal ons best, en bijna niemand heeft alles perfect voor elkaar. Paarden houden is en blijft een boeiende puzzel die nooit ophoudt.

Meer lezen:
AAEP Amerian Association of Equine Practioners
Northern Virgina Equine