Hoefzweer, hoefabces of blein

Gisteren liep je paard nog prima. Vandaag wil je hem uit de wei halen en je schrikt je rot: Hij is stokkreupel en hinkt rond op 3 benen. Je denkt meteen aan het ergste; een gebroken been of een afgescheurde pees maar je kunt verder niets vinden. Als je uitgesloten hebt dat je paard geen grote blessure heeft is de kans 99% dat je paard een hoefzweer heeft.

Hoefzweren, hoefabcessen (of bleinen op z’n Vlaams) zijn erg pijnlijk voor een paard. Je voelt je machteloos want je wilt je paard graag helpen en het is vreselijk om hem pijn te zien lijden. Het is goed om je hoefspecialist en dierenarts te informeren over de situatie van je paard en een officiele diagnose te laten stellen. Misschien stelt je dierenarts voor direct in te grijpen maar dat is in veel gevallen van normale hoefzweren niet direct aan te raden. Het beste wat je kunt doen is het abces voldoende tijd te geven om te rijpen en vanzelf uit te barsten.

hoefzweer

De plaats van hoefzweren is warmer en vaak goed te bepalen met een thermocamera. De hoefzweer bevindt zich in het witte (warme) gebied bij de kroonrand. Foto: www.paarden-thermografie.nl

Wat is een hoefzweer?
Een hoefzweer of hoefabces is een ontsteking van de lederhuid die de voet binnenin de hoefcapsule bekleedt. Afhankelijk van de locatie van deze ontsteking hebben we te maken met een zoolabces, een hielabces of een teenabces. Ook de lederhuid onder de straal en de hoefballen kan ontstoken raken.

Hoe herken je een hoefzweer?
Het paard is meestal overduidelijk kreupel aan één been. Hij wil de hoef niet of nauwelijks belasten en wil het andere been niet optillen. Soms is het onderbeen dik. De digitale puls is makkelijk te voelen en voelbaar bonzend vergeleken met de puls van de andere hoeven. Met hoeftesters (een soort tang) kan in de hoef geknepen worden om de plek van de hoefzweer te bepalen. Je kunt ook met de hand proberen te zoeken naar warme plekken van de hoefwand of zool. Met een thermocamera zijn hoefabcessen vaak duidelijk zichtbaar te maken.

Soms worden hoefzweren verward met hoefbevangenheid, hoewel hoefbevangenheid zeer zeldzaam is aan één hoef.

Wat is de oorzaak van hoefzweren?
Slechts een klein percentage hoefzweren wordt veroorzaakt door bacteriële infecties van buitenaf. Als de zool of wand van de hoef beschadigd zijn door bijvoorbeeld barsten, schimmelinfectie (witte lijn ziekte) of trauma (in een spijker trappen), kunnen vuil, steentjes en bacteriën doordringen tot in de lederhuid van de hoef en vervolgens een bacteriële ontsteking veroorzaken.

De meest voorkomende oorzaak van hoefzweren is schade binnenin de hoef die heeft geleid tot het afsterven van celweefsel van de lederhuid. Deze schade kan diverse oorzaken hebben: Kneuzingen van de lamellen door verkeerde vorm van de capsule, kneuzingen van de zool door overgroeide of ingegroeide steunsels, schade ontstaan door hoefbevangenheid of een hoornzuil.

Kleinere stukjes necrotisch weefsel worden opgelost en via de bloedsomloop verwijderd en geabsorbeerd. Grotere stukken dood weefsel kunnen niet via het fijnmazige bloedvatenstelsel van de lederhuid worden afgevoerd. Dit materiaal wordt door het lichaam gezien als vreemd object en blijft zitten tot het lichaam de kans ziet het af te voeren in de vorm van een abces. Witte bloedlichaampjes worden er op afgestuurd en zetten het dode weefsel om in pus.

Hoefzweren beginnen vaak vlak na het verwijderen van hoefijzers of na een corrigerende bekapping. Door de toename van het hoefmechanisme (meer beweeglijkheid van de hoef en verbeterde bloedsomloop) ontstaat de mogelijkheid voor het lichaam om necrotisch weefsel te verwijderen.

Waarom zijn hoefzweren zo pijnlijk?
Tijdens het omzetten van necrotisch weefsel tot pus neemt het volume toe. In de hoefcapsule is geen plaats voor deze massa en de druk op de zeer gevoelige lederhuid maakt het zeer pijnlijk voor het paard.

Een van de eigenschappen van pus is dat het eiwitoplossend is waardoor de massa een uitweg kan gaan creëren. Door de steeds verder toenemende druk en het volume van het pus wordt de omringende lederhuid van de capsule afgescheurd. Onderop de hoef worden één voor één de papillen losgerukt van de zool en omhoog richting de kroonrand raken de lamellen los van de wand. Op die manier ontstaat er een weg waardoor het pus kan uitbreken op een zachtere plek van de hoef, zoals via de witte lijn of op de grens van hoef en huid bij de kroonrand of de hoefballen.

Na het uitbreken volgt er meestal direct opluchting. Het paard zal dezelfde dag alweer in staat om de voet te belasten en loopt meestal de volgende dag al een stuk beter.

Conventionele behandeling van hoefzweren
De standaard behandeling van hoefzweren bestaat meestal uit het bepalen van de locatie van het abces en vervolgens het uitsnijden ervan. In het meest positieve geval loopt tijdens het snijden het pus uit het gat en is het paard zichtbaar opgelucht. Het gat wordt vervolgens ontsmet, de hoef verbonden en het paard (op antibiotica en pijnstillers) op boxrust gezet.

Helaas leidt deze behandeling vaak niet tot dit gewenste resultaat. Als er geen pus uit komt (als het abces nog niet rijp was) worden soms grote delen van de zool of wand weggesneden wat helaas gepaard gaat met het beschadigen van de lederhuid. Abcessen kunnen door de operatie verergeren of terugkeren omdat het oorspronkelijke probleem niet verwijderd is. Er kunnen complicaties ontstaan zoals bacteriële infecties of de lederhuid die door het gat naar buiten geduwd wordt (‘prolaps’). De behandeling, drukverband en ontsmettingsmiddelen kunnen tot nieuw necrotisch weefsel leiden die op een later tijdstip weer voor nieuwe abcessen kunnen zorgen.

Medicatie
Antibiotica en ontstekingsremmende pijnstillers vertragen het rijpingsproces van hoefzweren of leggen het proces tijdelijk stil. De hoefzweer breekt vervolgens niet of nauwelijks door maar begint enkele weken na het stoppen van de medicatie weer opnieuw, soms met het gevolg van twee of meer uitbraakgaten vlak boven elkaar en aanhoudende pijn.

Complicaties
In extreme gevallen, als het paard hoge koorts krijgt en de zwelling hoger dan de knie gaat, is het belangrijk wel antibiotica te geven. Bloedvergiftiging (sepsis) door hoefzweren is gelukkig zeldzaam. Ook bij verwaarloosde en chronische abcessen en ontsteking van kraakbeen en hoefbeen zal er naar zware medicatie gegrepen moeten worden.

Minder doen, minder complicaties
Het beste wat je kunt doen bij hoefzweren is geduld hebben en afwachten. Vanaf de eerste verschijnselen tot het uitbreken van het abces zitten meestal één à twee weken, soms langer. Beweging helpt, dus boxrust is niet bevorderlijk. Als het heel nat of koud is, zorg dan wel voor om een schone droge plek waar je paard comfortabel kan liggen.

Het weken van de voet of het aanbrengen van kompressen kan helpen om het doorbreken te versnellen of verlichting te geven. Sommige paarden vinden het fijn om met hun been in een emmer warm water met zout of soda of appelazijn te weken. Gebruik hiervoor een flexibele emmer zonder hengsel en zet hem op een plek waar de emmer om kan kiepen zonder dat zijn bed nat wordt.

animalintexJe kunt de hoef inpakken met een papje van gemalen lijnzaad en gekookt water. Smeer dit op de hoef en pak hem in met een plastic zak en Vetwrap (stretch verband) en/of duct tape. Dit is een beetje een smeerboel. Een makkelijker aan te brengen kompres is Animalintex, een soort medicinale watten die je op de hoef aanbrengt en vervolgens inpakt met Vetwrap. Animalintex wordt erg glibberig als het nat is. Het werkt handiger om eerst de voet in te pakken en daarna pas nat te maken.

Er zijn homeopathische middelen die het rijpen van abcessen kunnen versnellen. Silica, pyrogenium en hepar sulfur zijn vaak gebruikte ingrediënten. Vraag aan je holistische dierenarts om advies.

Als je paard aan een bekapping toe was is het zeker raadzaam dit te doen omdat dit de bloedsomloop bevordert. Hou er wel rekening mee dat je hoefspecialist niet in staat zal zijn de andere hoef te trimmen.

abces-february-klein

Abces uitbraak bij de kroonrand

Het abces is doorgebroken, en dan?
Bij paarden met normale doorbloeding zullen de meeste hoefzweren na één of twee weken vanzelf uitbreken. Je ziet dan een horizontaal spleetje bij de kroonrand of bij de haarlijn boven de hiel en soms wat pus, bloed of wondvocht. Bij kleinere abcessen hoef je verder niets te doen. Er is weinig risico op infectie omdat pus bacteriewerend is. Bij uitbraakgaten die in contact komen met de ondergrond is inpakken wel een goed idee.

Bij grotere abcessen is het raadzaam om het uitbraakgat een aantal dagen tot een week nat en open te houden door een paar keer per dag te weken in handwarm water met een scheut appelazijn of het gat in te pakken met natte Animalintex en Vetwrap. Vrije beweging zorgt er voor dat alle troep door het gat naar buiten gewerkt kan worden.

abces-uitgroeienUitgroeiende gaten
Hoefzweren die bij de kroonrand zijn uitgebroken veroorzaken een spleet in de wand die in de maanden tot een jaar na het uitbreken naar beneden uit zal groeien. Zorg er voor dat de randen van het gat zo bijgesneden worden dat regen niet direct naar binnen sijpelt maar afwatert.

Dubbele zool
Bij zool- en hielzweren kan een deel van de zool (of in ernstige gevallen zelfs de hele zool en de steunsels) losgeraakt zijn. Onder de losgelaten zool zal na verloop van weken tot maanden een nieuwe zool groeien. De oude zool laat in veel gevallen niet vanzelf los maar zal eraf getrimd moeten worden. Tussen de twee lagen zit vaak een laag zwarte troep of zelfs water. Meestal zit er ergens een zwart gaatje of putje dat bij nadere inspectie met het hoefmes groter wordt. Trim de lagen van elkaar af totdat er geen zwarte lijn meer zichtbaar is tussen de oude en nieuwe zool.

geronimo

Na het wegtrimmen van deze gedeeltelijke dubbele zool (na een hielabces) vulde het weggesneden deel zich binnen enkele weken weer in met nieuwe zool. (Foto’s Eline Dams)

Verlaag de hoefwand daarna niet tot het niveau van de nieuwe zool, want deze is nog te dun. De ontbrekende zooldikte van het weggetrimde gebied vult zich snel in met nieuw gezond zoolhoorn. Na het verwijderen van de dubbele zool is het raadzaam de hoef enkele dagen tot een week te beschermen met Vetwrap of een hoefschoen en steentjes en grind te vermijden.

Voorkomen is beter dan genezen
Om het risico op hoefzweren zo klein mogelijk te houden zul je goed voor de hoeven van je paarden moeten zorgen. Regelmatig en correct hoefonderhoud helpt de hoef om de juiste vorm en balans te behouden die perfect aansluit op de voet van binnen. Zorg verder voor een natuurlijk dieet, vrije beweging  en natuurlijke huisvesting.

 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *